In de lens van je camera bevind zich een opening die verder open of juist verder dicht gezet kan worden. Dit noemen we het diafragma. Het is handig om de werking van het diafragma te begrijpen zodat je weet wat de mogelijkheden zijn tijdens het fotograferen. In dit artikel gaan we het over het diafragma, de achtergrond onscherpte/bokeh en de scherptediepte hebben. Ook laten we je de relatie tussen het diafragma en de sluitertijd zien.
In de fotografie wordt het diafragma gebruikt om meer of minder licht op de sensor van de camera te krijgen. Het diafragma zijn schijven die over elkaar schuiven en hierdoor de opening van de lens groter of kleiner maken. Het beeld wordt hierdoor lichter of donkerder.
Wat is een diafragma?
Het diafragma is een opening in je lens. Hoe groter deze diafragma opening is hoe meer licht er door je lens zal komen. Het diafragma heeft lamellen. Deze lamellen schuiven over elkaar, in veel gevallen zijn er 5 tot 12 lamellen aanwezig, hoe meer lamellen een diafragma heeft hoe mooier het diafragma een ronde diafragma opening kan maken. Een ronder diafragma heeft invloed op je achtergrond onscherpte maar hier zullen we het later nog over hebben.
De lamellen schuiven over elkaar heen om een kleiner gaatje in je lens te creeren zodat er minder licht door je lens komt. Wanneer je juist in het donker foto’s maakt zullen de lamellen zo ver mogelijk open gaan staan zodat er zoveel mogelijk licht door je lens komt. Deze diafragma opening wordt in F-stops uitgedrukt in je camera.
Het diafragma kun je instellen in je camera. Oudere camera’s hadden een diafragma ring op de lens zitten. Tegenwoordig doe je dit via een draaiwieltje op je camera. Let er op dat je niet in iedere modus van je camera de instellingen kan aanpassen. Wil je er mee aan de slag dan zul je je camera op diafragmavoorkeur (Av of A) moeten zetten of de handmatige stand (m) moeten kiezen. Vervolgens kun je de lensopening verstellen. Ga op zoek naar de F-stop en het draaiwiel dat dat aanpast. Hoe lager je de F-stop maakt hoe groter de opening in je lens is. Er komt dan dus meer licht in je camera waardoor je in het donker kunt fotograferen. Wil je juist op een flink zonnige dag buiten foto’s maken dan zul je je F-stop hoger moeten maken. De opening in je lens wordt dan kleiner waardoor er minder licht op je sensor komt en je foto donkerder wordt.
Wat is een F-stop?
Een f-stop is een rekensom die laat zien hoeveel licht er in je camera binnen komt. Iedere stop is een halvering of verdubbeling van het licht. Dat is handig om te weten omdat veel camera’s aangeven of je 1 stop onder of overbelicht bent. De volledige f-stops lopen als volgt:
1, 1.4, 2, 2.8, 4, 5.6, 8, 11, 16
Het is goed mogelijk dat jij in je camera ook halve, 1/3e stops of zelfs nog minder dan dat kunt aanpassen. Dit kan handig zijn omdat een verdubbeling of halvering van het licht niet altijd wenselijk is.
Verschillende objectieven hebben verschillende maximale diafragma openingen. Ook zul je lenzen tegen komen met een variabele diafragma opening, bijvoorbeeld 3.5-5.6. Dit betekend dat de lens bij de groothoek stand meer licht naar binnen laat dan bij de tele stand. Je zal met zulke lensen dan ook zien dat als je met je diafragma helemaal open aan het fotograferen bent en je wat inzoomt dat het beeld bij gelijke instellingen donkerder wordt. Dit is onhandig maar heeft een reden. Het is lastiger om een lens te bouwen die een constant diafragma heeft. De reden hier voor is het makkelijkst uit te leggen aan de hand van de berekening voor de f-stop.
De berekening van een F-stop is als volgt:
aantal mm’s lens/diafragma opening in mm’s = f-stop.
Bijvoorbeeld: als je een 50mm f2.0 lens hebt heeft deze dus een 50mm/2= 25mm diafragma opening. Precies om deze reden bestaan er lenzen ,et variabele diafragma openingen. Als de maximale opening van je lens 10mm is en het een zoom lens van 28-70 mm is dan heb je op de 28mm stand een rekensom die als volgt is: 28/10= 2.8. Als je dezelfde lens met hetzelfde diafragma helemaal in zoomt tot 70mm dan krijg je de volgende rekensom: 70/10=7. Je zal dus een 28-70 F2.8-7.0 lens krijgen. Om de lens 2.8 te maken op 70mm moet de diafragma opening 25mm zijn. Op de 28mm stand zal het diafragma dan verder dicht gezet worden tot 10mm zodat je over de hele lengte van het objectief een F2.8 diafragma opening hebt.
Hoe gebruik je het diafragma
Het diafragma gebruik je voor twee verschillende dingen, Het beinvloeden van je scherptediepte en het verkrijgen van meer of minder licht op je sensor. Beide zijn belangrijk, je wil invloed hebben op hoeveel licht er op je sensor valt als je je sluitertijd binnen een bepaald bereik wil houden en je wil graag invloed hebben op je scherptediepte omdat je een onscherpe of juist een scherpe achtergrond op een bepaalde foto wil. De een gaat dus meer om het creatieve gedeelte van het maken van je foto en de ander meer over het technische gedeelte van een goed belichte foto.
Invloed van het diafragma op de scherptediepte
De scherptediepte van je foto is het gebied in je foto dat scherp is. Je stelt je foto altijd op een punt scherp, alles wat op die afstand van je camera is is scherp, alles wat verder weg of dichter bij is wordt hoe verder het van je scherpstelpunt af zit minder scherp. Soms wil je dat je achtergrond juist scherp is, soms wil je dat je achtergrond onscherp is. Om dit iets duidelijker te maken hebben we de invloed van je diafragma op je scherptediepte in een tabel gezet.
| Grote diafragma opening | laag F-getal (bijv. 2.8) | Onscherpe achtergrond |
|---|---|---|
| Kleine diafragma opening | Hoog F-getal (bijv. 22) | Scherpere achtergrond |
Zoals je ziet heeft de groote van de opening van het diafragma invloed op de scherptediepte. Dit betekend dat als het lichter is, je daardoor je diafragma verder dicht zet je een foto zult krijgen die een scherpere achtergrond heeft. Dit noemen we ookwel een grotere scherptediepte omdat het gebied dat in de foto scherp is groter is.
Invloed van het diafragma op de sluitertijd
Je diafragma is onderdeel van een van de drie factoren die bepalen hoe licht of donker je foto is. Deze drie factoren zijn de ISO, Sluitertijd en Diafragma. Op de foto zul je altijd een bepaalde belichting voor ogen hebben. Om de juiste hoeveelheid licht te verzamelen kun je de sluitertijd langer maken, hierdoor verzamel je een langere tijd licht en wordt je foto lichter. Ook kun je de sensor lichtgevoeliger maken, Tot slot kun je het diafragma verder open of dicht zetten.
Hoe verder je het diafragma dicht zet (hoog F-getal) hoe langer je sluitertijd of hoe hoger je ISO waarde zal moeten zijn. Je moet het licht dat niet via je lens binnen komt dus op een andere manier compenseren.
Hoe verder je je diafragma open zet (laag F-getal) hoe korter je sluitertijd kan zijn of hoe lager je ISO waarde kan zijn. Je haalt via je lens zo veel mogelijk licht binnen zodat je niet met je iso of sluitertijd hoeft te compenseren.
Diafragma en Bokeh
De Bokeh of achtergrond onscherpte van een bepaalde lens kan redelijk verschillen. Dit heeft voor een deel te maken met hoe het diafragma in de lens gemaakt is. De achtergrond onscherpte in een foto is eigenlijk een uitvergroting van de vorm van je diafragma. Als jij een diafragma met 6 rechte diafragma bladen hebt zul je zien dat lichtjes of andere punten in je achtergrond deze zelfde vorm aan nemen. Wanneer je een diafragma hebt in je lens met een ronder gat zal de achtergrond ‘zachter’ worden.
De hoeveelheid achtergrond onscherpte is afhankelijk van je letterlijke diafragma opening in milimeters. Het klinkt misschien alsof er weer een ingewikkelde berekening aan zit te komen maar dat valt best mee. Zoals eerder besproken is de F-stop een deling van de brandpuntsafstand. Als je lens dus 50mm F2.0 is is je diafragma opening 25mm in doorsnede. Een diafragma van een 100mm F4.0 objectief heeft dezelfde doorsnede van 25mm (100/4=25 vs 50/2=25). Als je bij beide lenzen het diafragma maximaal open zet zul je dus dezelfde hoeveelheid bokeh of achtergrond onscherpte krijgen. De kwaliteit van de achtergrond onscherpte kan natuurlijk nog wel anders zijn omdat misschien de objectieven niet dezelfde hoeveelheid lamellen hebben.
Scherpere foto’s met dicht diafragma
Een laatste truc die je met je diafragma kunt uithalen is het verscherpen van het scherpe deel van je foto. Iedere lens heeft een maximale scherpte de maximale scherpte van een objectief wordt in MTF uitgedrukt. Je kunt objectieven dus met elkaar vergelijken. Als je dat doet zul je zien dat een lens meestal niet op zijn scherpst is bij een volledige diafragma opening. Wanneer je een diafragma enkele stops dichter zet dan de maximale lensopening (bijvoorbeeld een lens die een maximale opening van F2.8 heeft zet je op 8.0) dan zul je merken dat de foto’s scherper worden, niet alleen op de achtergrond maar ook het gedeelte waar je op scherpgesteld hebt. In veel gevalllen wordt ook het verschil tussen de rand van je foto en het centrum (waar een lens normaliter altijd het scherpst is) kleiner.
De reden voor deze verbetering in beeldkwaliteit is dat de fouten in een lens met een volledig open diafragma beter zichtbaar zijn. Wanneer je het diafragma van een lens verder dicht zet worden de lensfouten minder zichtbaar. Het resultaat zal een scherpere foto zijn.
