Sluitertijd, iso, diafragma, scherptediepte, ruis, bewegings onscherpte. Ze hebben allemaal met elkaar te maken. Omdat de delicate verhouding tussen deze zaken belangrijk is om de camera goed te begrijpen hebben we een ieder van de belangrijke elementen los van elkaar uitgelegd. In dit artikel leggen we je alles uit over de sluitertijd wat je maar moet weten
De sluitertijd is de tijd die de sluiter open is tijdens het maken van de foto. Hoe langer de sluiter open staat, hoe meer licht er op de foto komt. Een te lange sluitertijd kan zorgen voor bewegingsonscherpte. Een normale sluitertijd is tussen 1/50e bij weinig licht en 1/2000e bij veel licht.
De sluitertijd kan gebruikt worden om de foto simpelweg goed te belichten maar kan ook creatieve vrijheid geven. Langere sluitertijden maar ook kortere sluitertijden kunnen een visueel effect hebben op een foto, daarover vertellen we je graag meer. Wanneer dit artikel gelezen is begrijp je hoe de sluitertijd werkt en hoe je deze zo kunt inzetten dat je foto’s nog spectaculairder zijn.
Wat is sluitertijd
Wanneer een foto gemaakt wordt klapt in het geval van een spiegelreflex camera eerst de spiegel omhoog, vervolgens gaan de lamellen van de sluiter omhoog. In een camera zitten twee sluitergordijnen. Het eerste sluitergordijn gaat open en zorgt er voor dat de sensor belicht kan worden. Wanneer de sluitertijd voorbij is zorgt het tweede sluitergordijn er voor dat de sensor weer lichtdicht wordt afgesloten. De twee sluitergordijnen verplaatsen zich vervolgens weer naar de originele positie. De meeste camera’s gebruiken dit systeem. Het wordt ook wel een spleetsluiter genoemd. Onderstaande video laat goed zien hoe de sluiter in slow motion werkt. Meer weten over een spiegelreflexcamera? Bekijk onze vergelijking tussen spiegelreflex camera’s en systeemcamera’s.
Nu we weten hoe de sluiter werkt is het belangrijk om te weten wat de sluitertijd dan precies is. De sluitertijd is de tijd dat de sensor belicht is. Als je een foto 1 sec. belicht zal de sluiter open gaan, 1 sec licht naar binnen laten en vervolgens weer sluiten. belicht je de foto 1/200e van een sec dan zul je zien dat de sluiter veel korter open zal staan.
Het is belangrijk om te weten waar de getallen vandaan komen. 1/10e staat voor een tiende van een seconde. 1/2000e staat voor een tweeduizendste van een seconde. De camera heeft in dat laatste geval dus 200x minder tijd om licht voor op de foto te verzamelen. De meeste camera’s kunnen de sluiter tussen de 30 sec. (een halve minuut) en 1/8000e van een seconde open zetten.
Hoe langer je de sluiter open zet, hoe meer licht je op de foto zal verzamelen. Dit komt omdat de sensor vergelijkbaar is met allemaal kleine emmertjes. Deze emmertjes moet je vullen met licht, dit kan soms snel kan gaan (als er veel licht aanwezig is). Als het vrij donker is zal je de camera wat meer tijd moeten geven om het licht te verzamelen. Je gebruikt daar dan een langere sluitertijd voor.
Sluitertijd en belichting
Zoals besproken heeft de sluitertijd invloed op de belichting van je foto. Om precies te zijn zorgt een sluitertijd die 2x zo lang is (bijvoorbeeld 1/50e in plaats van 1/100e) voor een foto waar 2x zoveel licht op komt. Je hebt het dan over 1 stop lichter. Andersom geld hetzelfde. Heb je een foto op 1/100e gemaakt maar wil je de foto 1 stop donkerder hebben (de helft van het licht) dan kun je je sluitertijd naar 1/200e zetten.
Kritieke sluitertijd
Het begrijpen van de kritieke sluitertijd is misschien wel het belangrijkste uit dit hele artikel. Met de kritieke sluitertijd bedoelen wel:
Kritieke sluitertijd:
De langste sluitertijd die met een bepaald brandpunt nog uit de hand kunnen fotograferen zonder dat er bewegingsonscherpte optreed.
Of dit nou ingewikkeld of eenvoudig klinkt, het is een van de belangrijkste zaken waar je als fotograaf op moet letten. Uiteraard wil je foto’s opleveren die scherp zijn. Het is onwijs vervelend als jij na een dag fotograferen thuis de foto’s in lightroom of een ander fotobewerkingsprogramma zet en er achter komt dat eigenlijk alle foto’s net niet scherp zijn. Precies om dit te voorkomen is het belangrijk om te weten wat de kritieke sluitertijd is.
De kritieke sluitertijd is meestal 1 tot 2x het full frame brandpuntsafstand equivalent in 100e seconden. De kans dat je die zin in een keer begrijpt is niet zo groot gezien je een beginners uitleg aan het lezen bent. Het is dus handig om het op te breken.
Het doel van de kritieke sluitertijd is om altijd een sluitertijd te gebruiken die snel genoeg is om nog een scherpe foto te produceren wanneer je uit de hand aan het fotograferen bent. Fotografeer je op een full frame camera en heb je een 50mm lens dan zal je kritieke sluitertijd tussen 1/50e en 1/100e zijn. Welke sluitertijd er voor jou prettig is is afhankelijk van je kamera en lens combinatie maar ook van of jij een vaste hand hebt of juist niet.
Fotografeer je met een crop camera op 50mm dan is het fullframe equivalent 1.5x tot 1.6x. Je hebt dus de beelduitsnede van zo’n 75mm. Je zal dus met een crop camera op 50mm tussen de 1/75e en 1/150e moeten fotograferen.
Wanneer je een foto maakt met een groothoek lens (bijvoorbeeld 25mm) dan kun je dus een kortere sluitertijd aanhouden dan wanneer je met een telelens (bijvoorbeeld 300mm) op pad bent. Dit komt omdat de beeldhoek bij een telelens veel kleiner is. Een kleine beweging in de camera kan dus zorgen voor een grote beweging op je beeld. Andersom zul je een kleine beweging op een groothoek foto niet terugzien in je foto.
Je kritieke sluitertijd kun je het beste zelf testen want er zijn een hoop andere factoren die belangrijk zijn. Enkele voorbeelden zijn; zit er afbeelding stabilisatie in je camera, of misschien zit er afbeelding stabilisatie in je lens? Ook hoe je je camera vast hebt heeft invloed. Evenals hoe stabiel je staat.
Let er op dat de kritieke sluitertijd alleen op gaat als je stilstaande onderwerpen aan het fotograferen bent. Als jij een bewegend onderwerp op de foto zet dat te snel gaat dan kan je omgeving wel scherp zijn maar zul je nogsteeds een onscherp beeld hebben. Denk bijvoorbeeld aan iemand die aan het dansen is. Fotografeer jij die persoon met een groothoeklens (bijvoorbeeld 25mm) op 1/25e dan zal deze persoon hoogstwaarschijnlijk niet scherp op de foto staan. Ook is het geen exacte wetenschap. Als jij netjes met een 50mm full frame equivalent foto’s aan het maken bent op 1/50e is dit absoluut geen garantie dat de foto daadwerkelijk scherp is. Beweeg jij heel erg met de camera of moet je snel bewegende onderwerpen fotograferen dan zul je zien dat je foto nog steeds niet scherp is.
Korte en lange sluitertijd
Het is inmiddels duidelijk dat er verschillen zijn in hoe lang je sluitertijd moet zijn, wat is dan de juiste sluitertijd, wanneer noem je iets een korte sluitertijd en wanneer is deze juist lang?
In de praktijk merk ik dat een 250e van een seconde een sluitertijd is die altijd redelijk goed werkt. Dit komt voor een deel omdat mijn telelenzen gestabiliseerd zijn maar ook omdat veel onderwerpen op 1/250e prima scherp worden. 1/125e gaat over het algemeen ook nog goed en zelfs 1/80e lukt vaak nog aardig. Ga je naar sluitertijden die langer zijn dan dat dan zul je moeten oppassen. Het gevaar van een onscherpe foto ligt dan op de loer. Als je goed je best doet is het best mogelijk om met de hand een scherpe foto te produceren op 1/10e (mits je een goede stabilisatie hebt op je camera/lens en stevig staat) maar je moet je er wel erg bewust van zijn dat een 10e vrij lang is.
Persoonlijk zou ik foto’s die een langere belichting nodig hebben dan 1/10e van een seconde niet uit de hand meer fotograferen. Ik zou een statief pakken of de camera ergens anders op zetten. Ook kun je er vanuit gaan dat alles wat op je foto beweegt (mensen, dieren, planten in de wind etc) niet meer scherp is.
Aan de andere kant van het spectrum zien we dat je met alles wat boven 1/250e zit een snelle sluitertijd aan het gebruiken bent. Het gebruiken van hogere sluitertijden bij een grote hoeveelheid aanwezig licht heeft geen nadelen. Alleen als je wil flitsen met een hoge sluitertijd kun je problemen krijgen met flitssynchronisatie maar dat is een verhaal voor een andere keer. Hoef je niet te flitsen (en dat is waarschijnlijk het geval want er is voldoende licht, anders had je niet zo’n snelle sluitertijd nodig) dan kun je prima je camera tot 1/4000e of zelfs 1/8000e pushen. Het probleem begint pas wanneer je op 1/8000e nogsteeds teveel licht op je foto hebt. Dit kan in exceptionele gevallen voorkomen, bijvoorbeeld wanneer je op een super zonnige dag met een open diafragma wil fotograferen om je scherptediepte kleiner te maken. Als je ISO dan al vrij laag staat zul je toch je diafragma verder dicht moeten zetten. Hoe dat werkt lees je in het artikel: Werking van het diafragma.
Sluitertijd instellen
De sluitertijd kun je op je camera binnen verschillende programma’s instellen. In veel gevallen maakt de sluitertijd echter niet zo veel uit, als deze maar hoog genoeg is om scherpe beelden te produceren dan is het verder prima. Op de foto zie je namelijk (behalve hoeveel licht erop valt) weinig verschil tussen een foto die op 1/200e of 1/8000e gemaakt is. Dat wetende kun je dus best je camera instellen om een minimale kritieke sluitertijd aan te houden en kun je de sluitertijd verder korter maken als dat nodig is. Je doet dat in het diafragma voorkeuze programma (Av) op de camera.
Wil je wel handmatig je sluitertijd instellen dan doe je dat op de Sluitertijd voorkeuze modus (Tv). In dit programma op je camera kun jij zelf de sluitertijd instellen en zal de camera het diafragma daar automatisch op aanpassen. Bijvoorbeeld handig als je sporters aan het fotograferen bent en zeker wil zijn van een scherpe foto.
Je kunt ook nog de volledig handmatige modus gebruiken. De handmatige modus (M) bied je de vrijheid om je sluitertijd en je diafragma beide handmatig in te stellen. Je moet dan dus zelf op zoek naar de juiste belichting, eventueel met behulp van de lichtmeter die in je camera ingebouwd zit.
Creatieve vrijheid sluitertijd
Hoewel de sluitertijd voor veel foto’s niet zoveel uit maakt (als de foto niet bewogen is is het goed genoeg) is het wel belangrijk om te weten dat er creatieve mogelijkheden zijn met de sluitertijd. Je kunt twee dingen doen met de sluitertijd: Bevriezen of juist de beweging laten zien.
Wanneer je beweging in een foto wil laten zien zul je een langere sluitertijd moeten gebruiken. Je doet dit door de camera op de handmatige stand (m) te zetten of op de sluitertijd voorkeuze te zetten (tv). Beweging kun je op deze manier goed vastleggen. Expirimenteer met de juiste sluitertijd. In het voorbeeld was de sluitertijd meer dan 15 volle seconden.
Je kunt er ook voor kiezen om je sluitertijd juist veel korter te maken. In dat geval zet je je sluitertijd op 1/250e of nog sneller. Je kunt beweging dan bevriezen. Je doet dit bijvoorbeeld bij het fotograferen van sport wedstrijden, als je bewegend water zoals een waterval wil fotograferen of in het geval van dit voorbeeld wanneer je een aardbei wil fotograferen en de druppels wil zien hangen.
