De iso zorgt samen met de sluitertijd en het diafragma voor de belichting. Het is een belangrijk onderdeel van de belichting omdat in veel gevallen een hogere iso de enige manier is om nog een goed belichte foto te krijgen. Andersom is het ook belangrijk om op de iso te letten wanneer er juist wel voldoende licht beschikbaar is. Een hoge iso heeft namelijk enkele nadelen die we in dit artikel verder zullen bespreken.
De iso is het digitale equivalent van ASA. De lichtgevoeligheid van de sensor. Hoe hoger de ISO, hoe minder licht er nodig is. Het diafragma hoeft dan minder ver open en er kan een kortere sluitertijd gebruikt worden. Een hogere iso resulteert ook in ruis op de foto.
Een goed beeld van wat de iso doet zorgt er voor dat de kwaliteit van de foto’s beter wordt, niet alleen omdat duidelijk wordt hoe een technisch juiste foto gemaakt kan worden maar ook omdat het meer creatieve vrijheid geeft bij het gebruik van het diafragma en de sluitertijd. Door de jaren heen hebben wij veel verschillende situaties gehad waarin de iso een uitkomst is geweest en er voor heeft gezorgt dat er een goede foto gemaakt kan worden. We leren je graag
Wat is de iso?
Waar veel instellingen in de camera ingewikkeld zijn omdat ze op verschillende zaken invloed hebben is de iso vrij eenvoudig. Een standaard iso waarde van een camera is zo’n 400. De iso kan ingesteld worden om de lichtgevoelligheid van de sensor digitaal te beïnvloeden. Bij een hogere iso is minder licht nodig. Het zou kunnen dat er minder licht beschikbaar is omdat er gebruik gemaak wordt van een korte sluitertijd maar ook een dicht diafragma of simpelweg een donkere omgeving kan zorgen voor weinig licht op de sensor. In zulke gevallen kan de iso op de camera hoger gezet worden om het beeld digitaal lichter te maken.
Een hoge iso zorgt voor een lichter beeld maar zorgt ook voor meer ruis. Er wordt namelijk licht gecreeerd dat eigenlijk niet bestaat. Hoewel dit op een wat intelligentere manier gedaan wordt dan simpelweg het beeld digitaal manipuleren zorgt het toch voor een vermindering in beeldkwaliteit. Het belangrijkste dat we hier van merken is ruis bij hogere iso waardes.
Een lagere iso waarde is daarom in de meeste gevallen beter. De beeldkwaliteit wordt beter omdat er minder of zelfs geen ruis is. Dit is alleen mogelijk als er voldoende licht beschikbaar is.
Hoge iso
Een hoge iso wordt gebruikt in donkere omstandigheden. Een hoge iso is bijvoorbeeld 3200 of 6400. Het is verstandig om een hoge iso zo veel mogelijk te vermijden. Een hoge iso zorgt voor meer ruis. Gebruik een hoge iso dus enkel als er niet op een andere manier meer licht door de camera gevangen kan worden. Een bijkomend nadeel is dat het bereik van de sensor in veel gevallen kleiner wordt. Kleuren worden dus minder echt weergegeven en als je een extreem hoge iso gebruikt (meestal pas na 6400) dan zul je zien dat je paarse of groene ruis op de foto ziet.
Lage iso
De laagste iso die een camera heeft is de “basis iso”. In de meeste camera’s is dit 100, in sommige vooral oudere camera is de laagste iso stand 200. Deze basis iso is belangrijk omdat het de hoogste kwaliteit beeld creeert. Probeer dus altijd zo veel mogelijk op de laagste iso stand te fotograferen en verhoog de iso pas als dat echt nodig is. De laagste iso stand van de camera produceert beelden met het grooste dynamisch bereik (het verschil tussen 100% zwart en 100% wit) en geeft de grootste kleur diepte. Ook heb je de minste ruis op een lage iso stand.
Sommige camera’s hebben nog een extra iso stand die “HI” of “LO” heet. Met deze instellingen kan de sensor digitaal gemanipuleerd worden om nog lager of juist hoger te werken dan zijn echte range. Omdat dit compleet digitaal gebeurt wordt de kwaliteit van de foto vaak lager.
De iso instellen op de camera
Op een camera heb je verschillende modussen waarbij je je iso handmatig in kan stellen. Bij de meeste camera’s heeft de automatische stand geen instelling voor de iso. Wel heeft de programma automaat (P) diafragma voorkeuze (Av) sluitertijd voorkeuze (Tv) en de handmatige stand (M) een optie om de iso handmatig in te stellen. Bij veel spiegelreflex camera’s is er een knop op de camera waarmee de iso in te stellen is. Goedkopere spiegelreflex camera’s of systeemcamera’s hebben vaak een menu waar alle instellingen snel ingesteld kunnen worden. Daar is ook de iso in te stellen. Compact camera’s hebben vaak een instelling in het menu waarbij de iso in te stellen is. Lukt het niet dan is het handig om het model in te typen in google, er staan vaak wel plaatjes met uitleg over hoe het bij je specifieke model werkt.
Ruis
Ruis is een onderdeel van een hoge iso. Niet iedere camera gaat echter even goed om met hogere iso’s. Wanneer een hoge iso nog bruikbaar is is afhankelijk van de camera. Sommige camera’s kunnen fotograferen tot iso waardes van 6400 of hoger zonder dat er veel ruis op de foto’s te zien is. Andere camera’s, vooral oudere exemplaren hebben last van ruis bij hoge iso waardes.
Ruis kan zich op twee manieren op de foto vestigen, er is ruis die er voor zorgt dat een foto korrelig is maar er is ook ruis die kleurruis genoemd wordt. Kleurruis is meestal paars of groen. Deze kleur ruis is te herkennen aan banen die over de foto lopen die een andere kleur hebben. Op de voorbeeld foto zijn ook paars/groene banen te zien, naast natuurlijk de gigantische hoeveelheid ruis die je krijgt op de iso 102.400 instelling.
Camera’s met een grotere sensor hebben over het algemeen minder last van ruis dan camera’s met een kleine sensor. Dit komt voor een deel door het pixel formaat. Een grotere pixel kan meer licht opnemen dan een kleinere pixel. Daarbij zijn camera’s met een grotere sensor in veel gevallen uitgerust met een beter ruisonderdrukkingssysteem, simpelweg omdat de camera’s duurder zijn zitten er betere systemen in om de ruis tegen te gaan.
Waarom heeft een camera ruis
De ruis in een camera is te het makkelijkst te begrijpen wanneer we de camera met een microfoon vergelijken. Als je geluid opneemt dat hard genoeg is hoor je gewoon het geluid. Als je geluid opneemt dat heel zacht is en dat geluid vervolgens versterkt dan zul je allerlei bijgeluiden ook versterken waardoor het geluid niet meer helder klinkt.
In een digitale camera werkt ruis ongeveer hetzelfde. Er worden kleine oneffenheden versterkt, deze manifesteren zich op de foto in de vorm van ruis. Deze kleine oneffenheden kunnen met allerlei dingen te maken hebben, inperfecties in de sensor, cosmische ruis maar ook statische ontlading van de camera. Bij lage iso waardes zie je hier niets van op de foto. Hogere iso waardes versterken al deze zaken.
Ruisonderdrukking
We spreken van ruisonderdrukking wanneer een camera of programma op de computer digitaal de ruis verminderd. Camera’s doen dit met de afbeeldings processor, een computerprogramma zoals lightroom of photoshop doet dit door de ruis door middel van een algoritme te onderdrukken. Patroon en randherkenning wordt gebruikt om te bepalen wat waarschijnlijk ruis is en wat waarschijnlijk een deel van de foto is.
Foto ruisvrij maken
heb jij een foto gemaakt en per ongeluk een veel te hoge iso gebruikt waardoor je veel ruis op de foto hebt dan kun je kijken of je de foto nog goed krijgt in photoshop of lightroom.
In lightroom importeer je je foto, vervolgens ga je naar het tabblad ontwikkelen. Onder het tabje in het rechter menu ga je naar details. In het details menu zit een optie voor ruisreductie. Je hebt verschillende opties. Met de luminantie zet je de hoeveelheid ruisonderdrukking aan, als je op alt drukt terwijl je de slider verschuift zie je een zwart wit beeld dat helpt bij het herkennen van de ruis.
Met de details slider kun je de ruisreductie aanpassen zodat de details meer of minder zichtbaar worden. De details slider houd rekening met randen, als de randen dus wat vaag geworden zijn of als patronen op bijvoorbeeld kleding niet meer scherp zijn dan kun je of de luminantie wat lager zetten of de details slider wat omhoog zetten. Tot slot heb je de contrast slider. Deze zorgt er voor dat het contrast dat verminderd is weer terug komt in je foto.
Vervolgens heb je nog een aantal opties om de kleurruis te verwijderen. Bij extreem hoge iso waardes kun je een kleurzweem krijgen in je foto. Met de kleurtint slider kun je deze er weer uit halen.
